Naam
Peilstationsonderzoek Scholieren Middelengebruik
Afkorting
Peil
Beschrijving

Landelijk scholierenonderzoek in het regulier Voortgezet Onderwijs (VO) en groepen 7 en 8 van het Basisonderwijs (BO) (van 10 tot en met 18 jaar) naar het gebruik van alcohol, tabak en drugs. De gegevens worden verzameld met behulp van een anonieme vragenlijst (sinds 2015 digitaal) die wordt afgenomen in de klas onder begeleiding van een onderzoeksmedewerker van het Trimbos-instituut. Netto steekproef voor het VO is ongeveer 7.000 respondenten en voor het BO ongeveer 2.500. De scholen en klassen worden geselecteerd door middel van een random steekproefprocedure. De steekproef is representatief naar schooltype, leerjaar, leeftijd, geslacht en stedelijkheid.

De dataverzameling van het Peilstationsonderzoek maakt sinds 2015 deel uit van de landelijke Leefstijlmonitor jeugd. Samen met de Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) studie levert het onderzoek de kerngegevens voor de Leefstijlmonitor (elke twee jaar, afwisselend uit de HBSC studie en het Peilstationsonderzoek). Daarnaast levert het Peilstationsonderzoek de verdiepende gegevens over het gebruik van genotmiddelen (alcohol, tabak en drugs). 

Sinds 2007 worden er ook bij ouders gegevens verzameld met betrekking tot alcohol en middelenspecifieke opvoeding. Gelijktijdig met het Peilstationsonderzoek vindt ook het internationaal vergelijkende ESPAD-onderzoek plaats onder 15-16-jarigen.

Gebruiksdoel

Het doel van deze registratie is:

  1. Inzicht verwerven in de prevalentie van roken, alcohol- en drugsgebruik onder scholieren van tien tot en met achttien jaar.
  2. Het in kaart brengen van trends in middelengebruik door vergelijking van de resultaten met eerder Peilstationsonderzoek.
  3. De identificatie van risicogroepen binnen de onderzoekspopulatie.
  4. Het bieden van landelijke referentiecijfers ten behoeve van regionaal en lokaal onderzoek.
  5. Sinds 2015 zijn enkele nieuwe thema’s aan de vragenlijst toegevoegd: gebruik van sociale media,  online gokken en seksualiteit (in overleg met Rutgers, in het kader van de Leefstijlmonitor).
Operationeel
Ja
Contactgegevens publiek

Trimbos-instituut
Da Costakade 45
3251 VS Utrecht
Website Trimbos-instituut
Informatie Peil-onderzoek op website Trimbos-instituut

Brondata beschikbaar

Niet beschikbaar

Open data beschikbaar

Niet beschikbaar

Beheerder gegevensbron
Trimbos-instituut
Eigenaar gegevensbron
Trimbos-instituut
Actualisatiedatum
30-08-2022
Wettelijke verplichting
Nee
Type verplichting
Vrijwillig
Opdrachtgever(s)
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
Belangrijkste financier(s)
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
Financier is overheid
Ja
Type gegevensverzameling
Registratie
Gekoppelde categorieën
  • Gezondheidsdeterminanten
  • Gezondheidsgedrag of leefstijl
  • Omgeving
  • Persoonsgebonden factoren
  • Ziekten en aandoeningen
Geografische dekking
Nederland
Eenheden in de gegevens

Bij de meest recente meting in 2019 circa 8.000 deelnemers; scholieren en individuen.

Methode van gegevensverzameling
Via vragenlijsten
Type persoon/instelling die de gegevensbron invult

Scholieren

Sector
Scholierenonderzoek
Eerste meetjaar
1984
Meest recente meetjaar
2019
Operationeel
Ja
Frequentie van aanleveren

Periodiek elke 4 jaar, de volgend peiling is in 2023

Bijzonderheden

De variabelen zijn onder andere:

  • Gebruik van alcohol, roken, cannabis en andere drugs: life-time, jaar en maand prevalentie, frequentie van gebruik, leeftijd eerste gebruik.
  • Life-time en maand prevalentie van dronkenschap.
  • Hoeveelheid alcohol gedronken (aantal dagen/aantal glazen doordeweeks en in het weekend) en hoeveelheid sigaretten.
  • Leeftijd eerste gebruik en maand prevalentie van alcohol, roken, cannabis en andere drugs.
  • Frequentie van 'Binge drinken' (5 of meer glazen per keer).
  • Verkrijgbaarheid, veronderstelde schadelijkheid en problemen als gevolg van alcohol, roken en drugsgebruik.
  • Gebruik door vrienden en ouders, opvattingen van de ouders.
  • Monitoring en regels gesteld door de ouders.
  • Problematisch gebruik van social media en gamen (Social Media/Gaming Disorder Scale , SDS).
  • Gebruik van de elektronische sigaret.
  • Gebruik van energy drankjes.
Informatie die geregistreerd wordt
Jaar Aantal Steekproefgrootte Responspercentage Dekkingsgraad
2011 10.000 93
2015 2.090 leerlingen Basisonderwijs en 7.244 leerlingen Voortgezet onderwijs
2019 1.791 leerlingen Basisonderwijs en 6.118 leerlingen Voortgezet onderwijs Responspercentage scholen VO 40% Responsepercentage leerlingen VO: 92% Responsepercentage scholen BO: 31% Responsepercentage leerlingen BO: 95%
Beschikbaarheid gegevens
Ja
Voorwaarden beschikbaarheid

Deze staat beschreven in een publicatieprotocol (wordt op verzoek toegestuurd). Zie de website van het Trimbos-instituut.

Beschikbaarheid gegevens online
Nee
Contactgegevens publiek

Trimbos-instituut
Da Costakade 45
3251 VS Utrecht
Website Trimbos-instituut
Informatie Peil-onderzoek op website Trimbos-instituut

Beschikbare publicaties

Zie het rapport: Jeugd en riskant gedrag 2019. Kerngegevens uit het Peilstationsonderzoek Scholieren op de website van het Trimbos-instituut.

Afnemers/gebruikers
  • Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
  • Gemeenten
  • GGD'en
  • Instellingen voor verslavingszorg
  • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
  • Preventiewerkers
  • Provincies
  • Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
Producten die de gegevensbron gebruiken
  • Beleid VWS
  • Website De Staat van de Volksgezondheid en Zorg
Verwachte wijzigingen

Wijzigingen vragenlijsten:

De vragenlijst bestaat uit een kerngedeelte die in elke meting gelijk blijft. Daarnaast is er een 'open' gedeelte waarin ruimte is om aan wisselende thema's invulling te geven (bijvoorbeeld in 2003: geestelijke gezondheid, in 2011: internetgebruik en energydrinks) en in 2015 is er aandacht geweest voor nieuwe ontwikkelingen, zoals sociale media gebruik, gamen en de e-sigaret. In 2019 worden enkele vragen toegevoegd over schooldruk en welzijn.

Nieuwe ronde najaar 2023:

Het Peilstationsonderzoek (onder professionals vaak afgekort tot Peil) is een landelijk representatief onderzoek naar het roken, drinken, drugsgebruik en internetgebruik onder scholieren van tien tot en met achttien jaar. Er doen ongeveer achtduizend leerlingen van het basisonderwijs (groep 7 en 8) en het voortgezet onderwijs mee. In 2023 vindt het onderzoek naar verwachting voor de elfde keer plaats (dataverzameling in oktober/november 2023). In deze periode is gelijktijdig, binnen dezelfde steekproef van school, data verzameld voor de Europese ESPAD studie die wordt uitgevoerd in ongeveer 35 landen. Dit maakt een vergelijking van het middelengebruik van Nederlandse scholieren en scholieren in het buitenland mogelijk.

Soortgelijke gegevensbronnen
Health Behaviour in School-aged Schildren (HBSC)